توضیحات
مبانی نظری خانواده
خانواده یکی از مهمترین واحدهای اجتماعی است که در آن اعضا با یکدیگر در رابطه ارتباط دارند. مطالعات نظری درباره خانواده بر روی مفاهیم و اصول اساسی آن تمرکز می‌کند و این مبانی نظری اصول اصلی را برای تفسیر و توصیف روابط خانوادگی فراهم می‌کند.
1- نظریه نظم خانوادگی: به معنای مجموعه قوانین، تعهدات و نظام‌هایی است که روابط خانوادگی را تنظیم می‌کند.
2- نظریه رفتار خانوادگی: به معنای مطالعه رفتارهای خانوادگی و عواملی است که بر آنها تأثیر می‌گذارند.
3- نظریه توسعه خانواده: به معنای مطالعه فرایند توسعه خانواده و تغییراتی که در طول زمان اتفاق می‌افتد، از جمله تغییرات در ساختار خانوادگی و تحولات در بین نسل‌های مختلف خانواده.
4- نظریه روابط خانوادگی: به معنای مطالعه روابط بین اعضای خانواده و شیوه‌هایی است که برای ارتباط بین آنها به کار می‌روند، از جمله ارتباطات مادر-فرزند، پدر-فرزند، همسری و سایر روابط خانوادگی.
5- نظریه ارتباطات خانوادگی: به معنای مطالعه نوع و شیوه‌های ارتباطات در خانواده است، از جمله ارتباطات فعالیتی، ارتباطات عاطفی، تعاملات پویا و دیگر شیوه‌های ارتباطی.
خانواده به عنوان یک واحد اجتماعی و یکی از مهمترین سازه‌های اجتماعی، موضوعی بسیار مهم در علوم اجتماعی است. بررسی مفاهیم مبانی نظری خانواده شامل مباحثی مانند ارتباطات خانوادگی، ساختار و نقش خانواده، فرایندهای اجتماعی در خانواده، نگرش‌های فردی و گروهی به خانواده، محیط فرهنگی و اقتصادی خانواده، تغییرات و تحولات خانواده در طول زمان و… است.
یکی از مباحث مهم در بررسی مبانی نظری خانواده، نقش‌های خانواده است. بر اساس نظریه‌های خانواده، نقش‌های مختلفی در خانواده وجود دارد که شامل نقش پدر، مادر، فرزند، برادر و خواهر و… است. نقش‌های خانوادگی می‌توانند با توجه به فرهنگ، ساختار، محیط و شرایط اجتماعی متفاوت باشند.
همچنین، فرآیندهای اجتماعی در خانواده نیز یکی از موضوعات مهم در مبانی نظری خانواده است. این فرآیندها شامل تعاملات خانوادگی، ارتباطات، فرایندهای تصمیم‌گیری، نزاع و… می‌باشد. تحلیل این فرآیندها و شناخت عوامل مؤثر در آنها، برای درک بهتر و پیش‌بینی رفتارهای خانوادگی بسیار حائز اهمیت است.
همچنین، ساختار و نظام خانواده نیز در مبانی نظری خانواده مورد بررسی قرار می‌گیرد. ساختار خانواده شامل روابط، قوانین، قواعد و فرآیندهای اجتماعی در خانواده است.
مطالعه نظریات خانواده یک حوزه چند رشته‌ای است که تحت تأثیر رویکردهای مختلفی همچون روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، تاریخ و جغرافیا قرار گرفته است. در ادامه، به برخی از مهمترین نظریه‌های خانواده و دانشمندان مشهور آنها اشاره می‌کنیم:
نظریه سیستم خانواده:
این نظریه توسط Murray Bowen در دهه 1950 معرفی شد. بر اساس این نظریه، خانواده به عنوان یک سیستم با اجزای متعددی مانند اعضای خانواده، نقش‌های خانوادگی و فرایندهای اجتماعی درونی و خارجی به عنوان مؤثرگر در دسترسی به منابع، ایجاد تعادل و انطباق با تغییرات محیطی در نظر گرفته می‌شود.
نظریه توسعه‌ای خانواده:
این نظریه توسط Erik Erikson و Joan Erikson در دهه 1950 معرفی شد. بر اساس این نظریه، خانواده در توسعه و شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی فردان کودکان نقش مؤثری دارد. این نظریه بر پایه پیش‌فرضی استوار است که هویت فردی و اجتماعی از مراحل توسعه‌ای گذر می‌کند که خانواده در هر یک از این مراحل نقش مؤثری در آن بازی می‌کند.
نظریه ارتباطات خانوادگی:
این نظریه توسط Virginia Satir، Don Jackson و Gregory Bateson در دهه 1950 معرفی شد. بر اساس این نظریه، ارتباطات خانوادگی از نظر الگوهای ارتباطی و سبک‌های تعاملی بین اعضای خانواده بررسی می‌شود.
مطالعه خانواده به عنوان یک حوزه پژوهشی گسترده، با مجموعه‌ای از نظریه‌ها و رویکردهای مختلف در علوم اجتماعی مرتبط است. در زیر به برخی از مهمترین نظریه‌های خانواده و دانشمندان آن اشاره می‌کنم:
نظریه سیستم خانواده:
این نظریه توسط Murray Bowen در دهه 1950 معرفی شد. بر اساس این نظریه، خانواده یک سیستم است که اعضای آن با هم تعامل دارند و هر تغییری در یک عضو خانواده، بر تمامی اعضای دیگر تأثیر می‌گذارد. این نظریه بر این فرض استوار است که شخصیت و رفتار هر عضو خانواده، تحت تأثیر رفتارها و شخصیت‌های دیگران در خانواده است.
نظریه دلبستگی:
نظریه دلبستگی توسط John Bowlby در سال‌های 1960 معرفی شد. بر اساس این نظریه، دلبستگی بین والدین و فرزندان، موجب شکل‌گیری رفتارها و اعمال افراد در طول زندگی می‌شود. این نظریه تأکید می‌کند که پرورش و مراقبت درست و مطلوب والدین، برای توسعه سالم فرزندان بسیار حائز اهمیت است.
نظریه تعاملی:
نظریه تعاملی توسط Gregory Bateson و دیگر دانشمندان در دهه 1950 معرفی شد. این نظریه تأکید می‌کند که رفتارهای خانوادگی در طول زمان توسط الگوهای تعاملی خانوادگی شکل می‌گیرند. این الگوهای تعاملی شامل نوعی ترکیبی از ارتباطات، نگرش‌ها، فرآیندهای تصمیم‌گیری و اعمال در خانواده هستند.
پیشینه تحقیق درباره خانواده
پژوهش‌ها در زمینه خانواده از دوره قبل از میلاد شروع شده است. اما به طور جدی، پژوهش‌هایی درباره خانواده از دهه 1930 میلادی آغاز شد. در این دهه، جامعه‌شناسان، روان‌شناسان و دیگر متخصصان اجتماعی به بررسی و تحلیل مفاهیمی مانند نقش خانواده، ساختار خانواده، ارتباطات خانوادگی، فرآیندهای تصمیم‌گیری، تأثیر محیط بر خانواده و… پرداختند.
در دهه‌های بعد، پژوهش در زمینه خانواده به دلیل تغییرات اجتماعی و فرهنگی بیشتر شد. برای مثال، در دهه 1950، توجه به تغییرات در ساختار خانواده و نقش‌های جدیدی که در آن شکل گرفت، افزایش یافت. در دهه 1960، تحقیقات بیشتری در زمینه اثرات اختلافات و نزاعات خانوادگی، اختلالات خانوادگی و تغییرات در نگرش‌های فردی و اجتماعی نسبت به خانواده انجام شد.
در دهه‌های 1970 و 1980، پژوهش در زمینه خانواده به سمت مطالعه بیشتر بر روی خانواده‌های مختلف با توجه به فرهنگ و قومیت گسترش یافت. در این دهه‌ها، تحقیقات بیشتری در زمینه نقش‌های خانوادگی و تأثیرات محیط بر خانواده صورت گرفت. همچنین، تحقیقات بیشتری در زمینه خانواده و جنسیت انجام شد.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.